بازی با هویت تاریخی راه آهن

تخریب بخشی از راه آهن اراک واکنش فعالان فرهنگی و اجتماعی را به همراه داشته است:

بازی با هویت تاریخی راه آهن

➖از کم کاری در خدمات دهی تا تخزیب منازل مسکونی راه آهن

▫️ گروه جامعه، شایسته سلامی: بزرگترین ارزش بنیادی راه آهن هویت بخشی و ورود به دنیای مدرنیته صنعتی است. موضوع مهم ارزش هویت های ملموس و ناملموس است که راه آهن در ۸۴ سال حضورش در ایران و استان مرکزی با خود به همراه داشته و بخشی از تاریخ منطقه شده است. یکی از دلایل مشخص از بین بردن حافظه تاریخی شهر و شهروندان،تخریب این مظاهر هویتی است و از آنجا که راه آهن، بخشی از هویت یکی از بزرگترین مناطق شهری در اراک است نمی توان آن را با نظر شخصی یا سازمانی مدیریت کرد. سال گذشته راه آهن ایران با تمام ابنیه آن به عنوان میراث ملموس ملی ثبت جهانی شده است و تخریب یا تغییر در آن، سبب خارج شدن آن از یونسکو می شود که در این صورت علاوه بر زیر سئوال رفتن مدیریت کلان کشور، اتلاف بیت المال و منابع ملی است که این حق را به مدعی العموم می دهد که تمام قد به این موضوع ورود کند.

➖ کم‌کاری مدیران راه‌آهن خدمات دهی را به حاشیه رانده است

▫️ یک فعال فرهنگی با این پرسش که در راه آهن اراک چه خبر است؟! گفت: روزگاری مدیری چون مهندس حسین قطب از مدیران راه آهن اراک در سال ۱۳۲۰ بود که نقشه اراک و الحاقات آن از یادگاران اوست که عشق و شرافت شغلی خود را به تصویر کشیده است. این همان مصداق کوک چهارم تعبیر علامه جعفری است.

▫️ «ابوالفضل عباسی بانی» در گفت و گو با خبرنگار عطریاس، افزود: امروزه اما میزان خدمات دهی مجموعه راه آهن اراک چنان افت کرده که صدای غیر مطالبه‌گرترین مردم ایران (یعنی مردم اراک) هم درآمده است و از اینکه سطح خدمات دهی راه آهن به این مردم قابل مقایسه با کاشان و قم نیست، به شدت شاکی و عصبانی‌اند. کم‌کاری مدیران راه آهن در حوزه خدمات دهی، موضوع حمل و نقل بار و مسافر را به حاشیه رانده است که از آن جمله می توان به مواردی اشاره کرد.

▫️وی با بیان اینکه هنگامی که سنگی نامأنوس و ناسازگار با معماری محلی ما جایگزین نمای زیبای ایستگاه راه آهن شد، صدایی برنخواست، ادامه داد: بی‌توجهی و در نتیجه تخریب بخشی از طاق نصرت تاریخی ایستگاه سمیه و انتقال بخشی از سنگ های تخریب شده این طاق نصرت به ایستگاه اراک و همچنین نگهداری غیراستاندارد و رهاسازی این سنگها از جمله اهمال کاری های مدیران راه‌آهن است.

▫️این فعال فرهنگی اظهار داشت: عدم نگهداری و تعمیر به موقع منازل مسکونی ناحیه راه آهن به گونه‌ای که ادامه این وضع، موجبات تخریب این منطقه را فراهم می‌آورد، از دیگر مواردی است که می توان به عنوان مصداق کم کاری های مدیران مجموعه راه آهن اراک به آن اشاره کرد. دیوارکشی و محصور کردن بخش هایی از فضای سبز محوطه مسکونی و خانه‌های سازمانی و به هم خوردن ترکیب استاندارد این منطقه نیز حاشیه هایی را به دنبال دارد.

▫️ عباسی بانی تصریح کرد: تمامی این رخدادها و بیش از اینها بی‌توجهی خود مردم و فقدان رسانه قدرتمند محلی، موجب شده تا مدیران راه آهن نیز به خود اجازه دهند مقدمات تخریب خانه‌های سازمانی را فراهم کنند. در حالی که این خانه های سازمانی بخشی دیگر از نماد تاریخی و هویتی اراک است و می توانست در قالب یک بافت تاریخی ثبت شده باشد. دیوارکشی و محصور کردن فضای سبز این محله خاطره‌انگیز اراک بخشی از مقدمه چینی برای تخریب این منازل است.

▫️ وی بیان داشت: از دیگر سو اما اتفاقات تلخی که در حوزه تاریخی، هویتی و بی‌توجهی به بناهای به یادگار مانده از پیشینیان رخ داده، بسیار تأسف بار و نگران کننده است. مردم اراک اندکی به خود آمده‌اند، چرا که دریافته اند اگر مطالبه گری نکنند این اندک میراث فرهنگی باقیمانده از پیشینیان را نیز از دست خواهند داد. فهمیده اند در ۵۰ سال اخیر به جز مجتمع تفریحی امیرکبیر نه تنها هیچ سرمایه‌گذاری ارزشمندی نداشتیم، بلکه حتی یک بنای ارزشمند و فاخر نیز تولید نکردیم.

▫️ این فعال فرهنگی تأکید کرد: مردم اراک فهمیده‌اند که گویی تمامی معماران و طراحان شهری که هویت ساز بوده اند از این دیار کوچیده اند و از خود می پرسند هویت سازان سلطان‌آباد، به عنوان نخستین شهر جدید ایران که زیبایی و عظمتش چنان بود که حاکمان وقت بارها و بارها از آن دیدن کرده اند و به بودنش فخر می‌فروختند اکنون کجا هستند و در کدام نقطه تاریخی نام آنها به یادگار مانده است. همچنین از خود می پرسند اندیشمندان، متفکران و معماران سازنده اماکن تاریخی اراک همچون بازار تاریخی، بانک شاهی، حمام چهارفصل ارگ حکومتی و مدرسه سپهداری به کجا رفته اند.

▫️ عباسی بانی ابراز داشت: نیمی از بازار تاریخی اراک به عنوان سرمایه عظیم هویتی سلطان‌آباد، از دو سوی منتهی به دروازه حاج علی نقی و دروازه شهرگرد تخریب شد، اما کسی از درد جان نداد. همین باقیمانده بازارتاریخی اراک از درون در حال تخریب است و با این‌که متولیان امر می‌دانند، اما به جلسات بی‌نتیجه بسنده می کنند که اگر همین بهای اضافی کاری های دریافتی بابت این جلسات را خرج مرمت بازار کرده بودند، در حال حاضر بازار تاریخی اراک به عنوان شناسنامه هویتی این شهر سرپا بود.

▫️ وی اضافه کرد: خانه‌های ارزشمند طرفین خیابان محسنی به بهانه تعریض و تسهیل تردد خودرو، از اذهان محو شد و در این میان قلب هیچ یک از این افراد نگرفت و شکسته نشد. مشتی آهن و فولاد با هیبت پل‌خیبر در ابتدای خیابان محسنی و در قلب بازار تاریخی اراک جا داده اند، فریادی برنخاست و آنگاه که به همت شورای پنجم با حمایت استاندار وقت، برچیدنش به عنوان مقدمات ثبت جهانی بازار مصوب شد، باز هم دستهایی پنهان مانع از اجرای چنین مصوبه ارزشمندی شد که می‌توانست بر آلام دوستداران هویت ملی، به مثابه اندک مرهمی باشد.

▫️ این فعال فرهنگی همچنین گفت: مردم اراک امروز فهمیده‌اند بیش از ۹۰ درصد ۱۰۵۶ خانه ساخته شده به دست یوسف خان گرجی تخریب شده، اما رگ غیرت هیچ یک از مسئولین ورم نکرده است، چون حسی به این سرزمین ندارند؟! ارگ حکومتی توسط استانداری وقت تخریب شد، اما چشم هیچ یک از مسئولین و مدیران گریان نشد، چرا که مهمان تنها چند صباحی بودند.

▫️ عباسی بانی افزود: از سویی دیگر تجار و بازرگانان خوشنام و نیکوکار که تولید و تجارتشان موجبات تأسیس بیش از ۵۰ شرکت خارجی و کنسولگری در این شهر شده بود و با اقدامات ارزنده آنها قالی سلطان‌آباد در کنار سفال سلطان‌آباد شهرت جهانی یافته بود و این کیفیت و اعتبار چنان بود که همچنان سفال و قالی ایران با برند سلطان‌آباد، شهره آفاق است، در حال حاضر کجا و در کدام نقطه تاریخی زیست می کنند.

➖اینکه میلیون ها نفرساعت کار کارشناسی در شورای پنجم و شاید شوراهای پیشین که از آنها مطلع نیستیم، صرف تهیه سند چشم‌انداز ۲۰ ساله اراک شده است که معلوم نیست در کدام بایگانی خاک می‌خورد

▫️ وی با بیان اینکه میلیون ها نفرساعت کار کارشناسی در شورای پنجم و شاید شوراهای پیشین که از آنها مطلع نیستیم، صرف تهیه سند چشم‌انداز ۲۰ ساله اراک شده است که معلوم نیست در کدام بایگانی خاک می‌خورد، ادامه داد: مردم دریافته‌اند، تا مطالبه‌گر نباشند وضع شهر اراک و استان مرکزی از شرایط فعلی که در آن غوطه ور شده است بدتر خواهد شد و اگر فریادی هم لازم است، باید بر سر خویش برآورند که مردم اراک بیدار شوید و کمی بیشتر بیندیشید.

➖ هویت تاریخی راه آهن به بازی گرفته شده است

▫️ یک فعال اجتماعی نیز با اشاره به اینکه نکته مهم در پاسخ به این پرسش است که جایگاه مجموعه مسکونی راه آهن در حافظه تاریخی شهر کجاست و چه ارزش هایی دارد؟! گفت: مجموعه راه آهن ایران که بیش از ۸ دهه از تأسیس آن می گذرد در سوم مرداد ۱۴۰۰ به عنوان نخستین میراث صنعتی ایران در یونسکو به عنوان یک اثر ماندگار جهانی ثبت شد و در آن به ارزش های مهم خط شمال به جنوب ایران همچنین آثار فرهنگی و اجتماعی به سبب توسعه ارتباطات تاکید شده است. چرا که آن را ناشی از بافت ابنیه می دانند و همچنین به اثرگذاری نیروهای شاغل در این مجموعه ارزشمند اشاره شده است.

▫️فرزین وفایی نژاد در گفت و گو با خبرنگار عطریاس، افزود: شکل گیری راه آهن و به طبع آن منازل مسکونی علاوه بر توسعه ارتباطات با دیگر استان ها، به عنوان محلی برای پاسخ به نیازهای نوین شهری از سوی شهروندی مورد توجه قرار گرفته است. این فرایند تا جایی است که سبب شکل گیری یک هویت ملموس و اثرگذار در دوران مختلف تاریخی شهر بوده است و همچنین سبب پیوند، افزایش حس تعلق و مشارکت ساکنین شهری شده و یک الگوی بی مانند در تحقق «عدالت شهری» است و یک محله با تمام استانداردهای نوین است.

▫️وی ادامه داد: حال این سئوال پیش می آید چرا مدیریت راه آهن اراک بدون در نظر گرفتن این پیشنه ارزشمند و با بهانه نبود امنیت اجتماعی و عدم دریافت خدمات شهری دست به اقدامی عجیب می زنند و هویت تاریخی این مکان را به بازی می گیرد؟! سئوالی که هر ذهن آگاهی را به سمت مافیای زمین و کاسبان بحران سوق می دهد و حضور یک نماینده از مجموعه راه آهن در هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر اراک، جسارت تعرض به این منطقه را دوچندان می کند.

▫️ این فعال اجتماعی اظهار داشت: البته باید بدانیم تعرض گسترده به حریم راه آهن توسط شهروندان و دستگاه های مختلف در ادوار گذشته همچنین چشم دوختن برخی از زمین خواران به بهانه تغییر پهنه شهری، ارزش یافتن منطقه از لحاظ توسعه اطراف این مجموعه، نیاز کارکنان شریف راه آهن به خانه های سازمانی روزآمد، تقابل خطوط ریلی با توسعه شهری و تعارض منافع بهویژه عدم ارائه خدمات شهری و نبود تفکر سیستماتیک و همگن در طرفین مدیریت شهری و راه آهن به خصوص شانتاژ و تحریک توسط فرصت طلبان، سبب شکل گیری این رفتار خرد ستیز شده است.

▫️ وفایی نژاد تصریح کرد: باید بدانیم زمین به هر شکل و هر نوع واگذاری آن متعلق به شهر اراک و هویت شکل گرفته در آن مرهون پذیرش شهروندان اراکی است که کارکنان راه آهن نیز بخشی از بازیگران این عرصه در طول تاریخ بوده اند و نمی توان آنها را از هم جدا کرد. شهروندان اراکی در این ۸۴ سال با راه آهن زیسته اند با این منطقه پیوندی دیرینه دارند و نمایندگان بزرگترین پارلمان شهری به خصوص مدعی العموم و دستگاه های نظارتی باید به این دست اندازی ها حساس باشند و حاضر به پذیرش هر درخواست ناروایی نشوند و با درخواست از یونسکو محدوده این یادگار ارزشمند را پلاک کوبی نمایند تا خیال تعرض به این هویت ماندگار، از ذهن بیمار هیچ فرصت طلبی نگذرد.

▫️ مجموعه مسکونی راه آهن نخستین نوع از تفکر شهرسازی آلمان ها در ایران است که کاملا با نگاه «محله محوری» منطبق و دارای ارزش بنیادی است.

▫️ وی بیان داشت: مجموعه مسکونی راه آهن نخستین نوع از تفکر شهرسازی آلمان ها در ایران است که کاملا با نگاه «محله محوری» منطبق و دارای ارزش بنیادی است. توجه به بافت باغ شهری و استفاده از مصالح بومی، توجه به فضای سبز و بوستان های محله ای، بافت شطرنجی منطبق با بافت بنیادی اراک، وجود زورخانه به عنوان نماد پهلوانی ایرانیان، باشگاه ورزشی با نگاه نوگرا و حرفه ای به ورزش، مسجد به عنوان کانون مرکزی اجتماعات، بیمارستان نزدیک به ایستگاه، مدرسه ویژه فرزندان ساکن در این منطقه و رعایت تمام الگوهای پدافند غیرعامل با توجه به حساسیت وجود ایستگاه با خیابان بندی زیبا که با هدف کاهش استرس ناشی از شغل سخت کارکان راه آهن شکل گرفته است، نشان از ارزشهای بی همتای آن منطقه دارد و به عنوان زیست نامیرای شهر همواره مورد توجه تمامی شهروندان بوده و هست.

▫️ این فعال اجتماعی تأکید کرد: باید یاد آور شد که یوسف خان گرجی با هدف ایجاد پیوند و اتحاد دست به تخریب ۹ قلعه سلطان آباد زد و بازار را با این هدف جانمایی کرد و شهر اراک را به دور آن ساخت. باید بدانیم شهر یک چرخه زنده و پویا است و هیچ کس اجازه قطع ارتباط شبکه این زیست نامیرا را به بهانه های واهی و ندارد. از سوی دیگر تجربه ساخت انحصاری خانه های سازمانی خطوط لوله توسط وزارت نفت و جداسازی شهروندان از همدیگر محصول نگاه کاپیتولاسیون زده انگلیسی و آفتی برای همدلی و همراهی شهروندان است که حس تعلق به سرزمین را به شدت کاهش داده و عدالت شهری را از بین می برد.

About Author