روزهای سخت میقان

نگرانی فعالان محیط زیست از به خطر افتادن حیات تالاب میقان:

روزهای سخت میقان

➖ بدون رعایت حق آبه؛ موجودیت تالاب در خطر است

▫️ گروه جامعه، شایسته سلامی:ایجاد بندها و سدهای خاکی در حوزه های آبریز بالادست تالاب کویری میقان اراک، حفر بیش از اندازه چاه های مجاز و غیرمجاز و برداشت های بی رویه منابع آبی، ایجاد کشتزارها و مزارع کشاورزی آب بر در اطراف تالاب، از مهمترین دلایلی است که به کاهش آب تالاب میقان دامن می زند. ازسوی دیگر، فعالیت های صنعتی و برداشت های بی رویه مواد معدنی از قلب تالاب، اکوسیستم منطقه را با چالش مواجه کرده است.

➖ بدون رعایت حق آبه موجودیت تالاب میقان در خطر است

▫️ مدیرعامل مؤسسه محیط زیستی سبزاندیشان اراک با اشاره به اینکه در خصوص تالاب میقان همواره ۲ موضوع باید مدنظر قرار گیرد، گفت: در درجه نخست باید به آب تالاب بیندیشیم؛ بدون رعایت حق آبه تالاب میقان، موجودیت تالاب در خطر است؛ این مسئله در خصوص همه تالابها موضوعیت دارد. اما موضوع دوم که خاص تالاب میقان است، آسیب‌هایی است که به‌واسطه فعالیت‌های شرکت معدنی املاح ایران به تالاب وارد می‌شود.

▫️ «حمید اخوان» در گفت و گو با خبرنگار عطریاس، افزود: در موضوع آب تالاب نیز از ۲ منظر می‌توان به مسئله نگاه کرد؛ یک سو، جنبه طبیعی و اقلیمی و خشکسالی هایی است که با آن مواجه هستیم. تالاب میقان یک تالاب فصلی در اراک است که در طول حیات خود کمابیش با این شرایط وفق پیدا کرده است. به هر حال چالش های اقلیمی از گذشته وجود داشته و همچنان ادامه دارد و بعضاً نیز تشدید شده؛ اما در این شرایط به جای انجام اقدامات حفاظتی بیشتر جهت سازگاری با اقلیم شاهد عوامل دست ساز و مصنوعی هستیم که باعث شده حق آبه طبیعی تالاب نیز از آن دریغ شده و دخالت های انسانی غیرمنطقی و غیرعقلانی موجب تشدید بحران شود.

▫️ وی ادامه داد: یکی از عوامل انسانی این است که حق آبه تالاب میقان رعایت نمی شود و بندها و سدهای خاکی در بالادست احداث شده است که تغییراتی را در الگوی مصرف و نوع کاربری های زمین های بالادست ایجاد می کند که برخی از این مصارف نه تنها ضروت ندارد، بلکه از لحاظ اقتصادی نیز مقرون به صرفه نیست. خروجی این فرایند در پایین دست، خشک شدن تالاب میقان است.

▫️ مدیرعامل مؤسسه محیط زیستی سبزاندیشان اراک اظهار داشت: چنین اقدامات دست ساز و دخالت های انسانی در فرایند طبیعی، اکوسیستم تالاب را دچار نوعی بیماری کرده که می‌خواهند این بیماری را با مسکنی موقت به نام پساب تصفیه خانه درمان کنند. در صورتی که می دانیم مسکن ها، درمان دائم بیماری نبوده و تنها به صورت موقت و برای تحمل درد در کوتاه مدت مورد استفاده قرار می گیرند. درمان بیماری تالاب میقان فرایند دیگری است و باید با عوامل طبیعی برای آن راهکار دائمی پیدا کرد.

▫️ اخوان تصریح کرد: این مسکن خود حتی می تواند مشکلات و آسیبهای جدیدی به وجود آورد. پساب تصفیه خانه به لحاظ نوع آب و نوع شرایطی که ایجاد می‌کند، متفاوت با شرایط طبیعی است و می تواند اکوسیستم تالاب را دگرگون کند؛ بنابراین نباید به مسکن دل بست و در درازمدت نسبت به آن اعتیاد پیدا کرد. در این شرایط باید به فکر چاره بود. آسیب دیگر، آلودگی آب تصفیه خانه است که می تواند اثرات سوئی داشته باشد. به صورت کلی این رهاسازی آب تصفیه خانه هم از نظر اثرات اکوسیستمی و هم از جهت آلودگی آب باید مورد مطالعه و بررسی جامع و تخصصی قرار بگیرد و بدون انجام مطالعه به رهاسازی آب تصفیه خانه در تالاب دل خوش نکرد.

▫️ وی بیان داشت: در خصوص حقابه تالاب هم قانون به اندازه کافی وجود دارد و هم برنامه ها و مصوبه های استانی و ملی در دسترس است. در حال حاضر بیش از ۵ سال است که از تصویب قانون «حفاظت، احیاء و مدیریت تالابهای کشور» و تدوین «سند جامع مدیریت زیست بومی تالاب میقان» می گذرد. مطابق قانون یاد شده سازمان حفاظت محیط زیست باید حق آبه تالاب را تعیین کند و وزارت نیرو (در استان آب منطقه ای) نیز مکلف است طی برنامه مدون نسبت به تخصیص و تأمین حق آبه آن اقدام کند. سند جامع مدیریت تالاب میقان نیز تکالیفی را برای دستگاه‌های مختلف تعیین کرده است.

▫️ مدیرعامل مؤسسه محیط زیستی سبزاندیشان اراک در مورد آسیبهای معدن املاح بر تالاب میقان، تأکید کرد: فعالیت های شرکت معدنی املاح نیز خود منجر به تشدید این موضوع و کاهش آب تالاب می شود، چرا که همان اندک آبی که در دل تالاب و در داخل خلل و فرج خاک وجود دارد، به وسیله چاله هایی که به منظور برداشت مواد معدنی ایجاد می‌شود، زه کش شده و سرعت تبخیر افزایش می یابد و تالاب بیش از پیش خشک و وضعیت بغرنج تر شود. این برداشت ماده معدنی آسیبهای متفاوت دیگری نیز بر حیات وحش و اکوسیستم منطقه دارد که به دفعات در مورد آن صحبت شده است.
▫️ اخوان ابراز داشت: اینجاست که این پرسش را به وجود می آید که با کدام ارزش گذاری اقتصادی به این توجیه رسیده ایم که به دلیل برداشت سولفات سدیم تالاب میقان را دچار این آسیبها و مشکلات کنیم؟ سولفات سدیم ماده ای است که عمده مصرف آن در صنایع تولید مواد شوینده و به میزان خیلی کمتر در صنایع دیگری همچون شیشه است ولیکن از یک سو در بیشترکشورهای توسعه یافته روند مصرف آن کاهشی شده است؛ چرا که مواد جایگزین دیگری را نیز برای این صنایع تعریف کرده اند، خصوصاً در مورد شوینده ها که بازار محصولات عاری از سولفات سدیم در حال رشد و توسعه است. از سوی دیگر حتی برای میزان مصرف سولفات سدیم در شرایط موجود، روش تولید صنعتی نیز وجود دارد که این عامل نیز خود می تواند در کاهش نیاز به برداشت ماده معدنی کمک دهنده باشد.

▫️ وی اضافه کرد: اما در کشور ما بر خلاف روند توسعه در کشورهای پیشرفته، به جای کاهش مصرف به دنبال افزایش مصرف این ماده هستند. در سالهای اخیر طرح توسعه شرکت معدنی املاح در استان مرکزی و افزایش برداشت توسط این شرکت بارها به روی میز مدیران رفت، اما خوشبختانه با کنشگری سازمانها و تشکلهای غیردولتی، جامعه مدنی و رسانه‌ها و آگاهی بخشی که در این حوزه رخ داد، جلوی این اتفاق گرفته شد. این رخدادها باعث شد تا وضعیت از شرایط موجود بدتر نشود. در کنار آن مطالبه گری مستمری نیز انجام شد که در شیوه برداشت اصلاحاتی در راستای به حداقل رساندن آسیبها صورت گیرد، هر چند در بهترین حالت نیز اصل آسیب را نمی توان کتمان کرد. به همین جهت چشم اندازی که در سند جامع مدیرت تالاب در ارتباط با شرکت معدنی املاح تعریف شده این است که پس از به پایان رسیدن پروانه برداشت شرکت معدنی املاح، این پروانه دیگر تمدید نشود و در یک چشم انداز ۲۵ ساله شاهد جمع‌آوری شرکت معدنی املاح در تالاب میقان باشیم.

▫️ مدیرعامل مؤسسه محیط زیستی سبزاندیشان اراک همچنین گفت: در انتها ذکر این نکته لازم است که سند جامع مدیریت زیست بومی تالاب کویری میقان اراک یک سند جامع در جنبه های مختلف مرتبط با تالاب است. این سند طی یک فرآیند مشارکتی بین تمامی ذینفعان و فعالان این حوزه و دستگاه های دولتی و غیردولتی تهیه شده که هم در فاز مطالعات و هم در فاز اجرا و هم در فاز پایش، تکالیف مشخصی را برای دستگاه های اجرایی تعیین کرده است. بنابراین سند مذکور باید نقشه راه مدیریت تالاب باشد، نه اینکه به عنوان یک کتابچه برای خاک خوردن در کتابخانه دستگاه‌های اجرایی جای بگیرد.

➖ بی سامانی ها بزرگترین بلای جان تالاب میقان است

▫️ یک فعال محیط زیست و مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه تالاب کویری میقان اراک به عنوان نگین طبیعت استان مرکزی متأسفانه یکی از سخت ترین سالهای دوران خود را می گذراند، گفت: مشکلات عدیده ای که در بحث احداث بیش از ۲۰۰ سد و بند خاکی در بالادست تالاب میقان ایجاد شده و مانع رسیدن حق آبه طبیعی به تالاب میقان می شود، از مهمترین مسائلی است که باید به صورت ویژه توجه شود.

▫️ «سیاوش آقاخانی» در گفت و گو با خبرنگار عطریاس، افزود: از دیدگاهی دیگر بهره برداری شدید از منابع آب زیرزمینی، شوک تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی را چندین برابر کرده است.

▫️ وی ادامه داد: عدم هماهنگی دستگاههای اجرایی در پیشبرد جزیره ای برنامه های سازمانی، بی توجهی به برنامه مدیریت زیست بومی تالاب میقان و خشکسالی و کاهش نزولات آسمانی از دیگر مشکلاتی است که تالاب میقان با آن دست و پنجه نرم می کند. متأسفانه عدم اجرای طرح مدیریت زیست بومی سبب شده تا با اتفاقات عجیبی در محدوده تالاب مواجه باشیم.

▫️ این فعال محیط زیست و مدرس دانشگاه اظهار داشت: بی برنامگی جدی که در حوزه مدیریت تالاب میقان وجود دارد، باعث شده تا سند این تالاب در اختیار مجموعه راه و شهرسازی باشد. مجموعه منابع طبیعی در آن آتریپلکس کشت می کند و به دنبال توسعه قره باغ و مدیریت بیابان است. محیط زیست، این منطقه را به عنوان منطقه شکار ممنوع در نظر گرفته و مجموعه گردشگری استان مرکزی، بدون توجه به زیرساختهای گردشگری و مسائل اکوتوریسمی به دنبال توسعه مسائل گردشگری است.

▫️ آقاخانی تصریح کرد: از سوی دیگر در این بی سامانی، مجموعه سازمان صنعت، معدن و تجارت نیز در حال توسعه مجوز شهرک های صنعتی و واحدهای تجاری است. در حال حاضر این بی سامانی ها بزرگترین بلای جان تالاب میقان است که مطمئناً با وخیم تر شدن وضعیت این تالاب، شهر اراک و مراکز جمعیتی آن دچار چالش های بسیار جدی شده و معضلات ویرانگری را شاهد خواهند بود.
اگر حجم آبی که تالاب میقان به آن نیاز دارد، تأمین نشود، قطعاً در حوزه مدیریت تالاب میقان و بحث جلوگیری از ریزگردها که از کارکردهای اصلی تالاب است و پایه ریزی در کارکردها را در مجموعه تالاب از دست خواهیم داد.
سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی با بیان اینکه در خصوص تالاب میقان مهمترین موضوعی که وجود دارد؛ بحث تأمین حق آبه این تالاب است، گفت: حق آبه تالاب میقان چه به لحاظ استفاده از پساب تصفیه خانه، چه به لحاظ استفاده از حق آبه طبیعی تالاب که از رودخانه هایی که به سمت تالاب حرکت می کنند و به آن سرازیر می شوند و همچنین چه به لحاظ منابع آبهای زیرزمینی که برای حق آبه تالاب مورد استفاده قرار می گیرند، تأمین می شود.
«مهدی مصطفوی» در گفت و گو با خبرنگار عطریاس، افزود: حجم آبی که تالاب میقان به آن نیاز دارد، در حدود ۳۰ میلیون مترمکعب در سال است که این آب باید به انواع مختلف تهیه شود. اگر این میزان از حجم آبی که تالاب میقان به آن نیاز دارد، تأمین نشود، قطعاً در حوزه مدیریت تالاب میقان و بحث جلوگیری از ریزگردها که از کارکردهای اصلی تالاب است و پایه ریزی در کارکردها را در مجموعه تالاب از دست خواهیم داد.

▫️ وی ادامه داد: سهمیه آبی که برای تالاب میقان در نظر گرفته شده ، سهمیه مناسبی نیست. در حال حاضر تنها ۲۰۰ لیتر بر ثانیه از محل پساب تصفیه خانه شهر اراک برای حق آبه تالاب در نظر گرفته شده که به تالاب منتقل می شود. اما به هر حال به نظر می رسد سیاست هایی که در سالهای گذشته در نظر گرفته شده، سیاست های چندان مناسبی نبوده و می تواند منجر به این موضوع شود که کم آبی و خشکی بیش از حد تالاب میقان اتفاق بیفتد

About Author